Aita gerra denboran betiko ezkutatu

Transkripzioa

-Eta zure aitta-amak?
-Mauri: Nire aitte-aman zera tristie da. Akordetan nazenien, ya…
-Bueno, ez dogu orduen horretaz berba eingo.
-M.: Ama larogeta… larogei in baiño hillebete lehenau zertu zan, hil zan. Baiñe aitte, gerra denporan hartu eta etxetik eruen eta gehixau ikusi ez.
-Kontxo! Leku askotan pasau zan hori!
-M.: Eta aitte hil zan berrogeta hamabi urteaz hil zan. Eta ama geratu zan berrogeta bi urteaz beratzi seme-alabakin etxien. Eta ez dou jakin nun hil dan ez nun dauen, ezebez.
-Jaione: Hoixe tristie!
-M.: Hori da tristie, hori! Hiru urtien…
-Oin badabitz ba, […] topaitten.
-M.: Bai, badabitz. Niri be preguntau dostie behin baiño sarrixau telefonotik, baiñe ez dau… Haxe izen zan gizona Aramaixon bakar-bakarrik. Hoixe pasau zan, holan eruen eta jakin barik desapareziru. Hirugarren egunien-edo desapareziru zan eta kitto. Nun dan be ez. Zenbat ahalegin in ete dogun! Baiñe ez da jakin.
-Zeintzuk eruen auien? Francotarrak?
-M.: Eruen auen aramaixoarrak! Zazpi, sei, eta bat zan Vittoixekue. Geuaz egon zien berbetan eurak. Danak ezauketan gittuen, klaro! Aramaixon, ba, danak. Baiñe gero uketu in auen danak, gurien ez ziela egon. Eta akabo! Haxe izen zan, gehixau ezebe ez dou jakin. Eta hori ibili da, ni, jesuittie neuen anaie, zenbat ahalegin hak be in auen! Eta gaiñetikuek be bai, baiñe… Ha borrau zan, baten batek juramentue indde eukien ezer ez esateko. Derrigorra da, ze, zazpittik batek be ez esatie! Danak, eurak ez diela egon. Ta geurien egon zien, berbetan geuaz. Ondion esan auen: "Bo! Aittei iñ biher dutsau, e, trankil egon! –Anaiek martxau iñ auen. Anaie bestaldera pasau zan, bai? Eta –Semien deklaraziñotxo bat in biher dau. Besteik ez. Ensegira etxea dator". Ta gu trankillao geratu gitzen zera baiño, eta gehixau ikusi be ez. Handik eruen auen Mondrauera, eta Mondrauen geuken tio abadie, anaie, gure tio, bere anaie. Eta, klaro, janik be ez utsiela emun aiuntamentuen, eta berak, anaiek, eruen ei zutsen. Gero handik Bergarara, eta Bergaran gabe bat-edo in eta desaparezidu zan.
-Orduen, preso eruen auen.
-M.: Bai, bai, preso eruen auen. Hartu eta, bueno, preso! Guri esan uskun “Deklaraziñotxo bat ein eta ensegira etxea etorriko da”. Baiñe handik ya Mondrauera eruen auen eta gero Mondrauetik Bergarara, eta Bergaran, desaparecido. Eta zozterrik be ez eta kitto! Hiru urtien egon gitzen enterraixue be in barik. Ezin geikien ein. Zelan ez gakixen ezebe, hiru urtea in geen enterraixue. Ondion ez dakigu ezebe, eta hori, makiña bat ahalegin in daue, e? Bai anaiek, bai semiek, danak.
-Euskal Herrixen jente asko dau, Euskal Herrixen bakarrik ez, España danien.
-M.: Ba, Aramaixon unico, bera bakarrik. Bestela hilgo zien, baiñe holan hartu eta desapareziru geure aitte. Ta aitte, ze, on bat. Bera, txikita barik beratzi umeaz, bo! Baten batek euken arrabixon bat eta kitto.
-Horrei ez jako bueltaik emungo.
-J.: Gerra denporako gauzak!
-M.: Sufriru dou, baiñe... Eske auzuen be, bueno, bueno, gizon gixajo bat, urten ezinke auena, ez diru eta ezebe, beratzi ume etxien, eta hartu eta eruen. Eta ama, akabo, gehixau ez zan ondo izen ama.

Egilea(k): Julen Arriolabengoa Unzueta