Herriko eskola; eskola txikia

Transkripzioa

-Herriko eskolia esan dozu eta akordatzen zara irakaslia edo maistrua zein zan?
-Don Jose Gonzalez bat, eta bestia Elias Pascual. Bixekin ibili nintzan. Don Elias Pascual eta bestia don Jose Gonzalez.
-Eta zelan gogoratzen dozuz? Zelakuak zian? Gogorrak?
-Ba, ba. Honek (emakumeenak) gogorrauak. Guk hainbestekuak. Bai lelengo maistrua eta bigarrena be bai. Eta honen..., andra bat "armas tomar".
-Orduan suertia euki zenduen zuek.
-Bai.
-Zenbat urtekin hasi zenduan eskolia, gutxi gorabehera?
-Ba zazpikin edo. Lelengo txikixak eskola txikixan. Seikin orduan. A-e-i-o-u eta. Gero bazeren hola bat, bi, hiru, kontatzen, hamar, hogei arteko hola biribil batzuk, eta han bat, bi, hiru, lau... Eta kontatzen ikasi.
-Eta eskola txikixan euskeraz eitten zenduen?
-Bai, eskola txikixan bai. Gurekin ibilli zan maistriak erderaz be ez zekixen.
Cecilia: Bertako emakume bat.
(...)
-Eta eskola txikixan orduan ze hasten ziñazien, sei urte...?
-Bai, sei urte arte. Sei urtetik zortzira arte. Gero zazpi zortzikin beste eskolara.
Kontxita: zazpirako bai, seikin ez.
-Eta hor eskola txiki horretan ze ikasten zan, letrak edo?
-Etxetik bialdu eta hantxe. Bat, bi, hiru, lau, holakoxiak kontau, eta gero maistriak kontun batzuk esaten ba[zeban], ez dakit.
Cecilia: maistria ez zan tituloduna.
-Bertako emakume bat ume txikixak erabiltzeko.
-Ze izen zekan?
Cecilia: Maria.
(...)
-Eta eskola txiki hori nun zeuan?
-Aldamenian. Txikixaua. Bestia altuaua. Oin dana bat dao, baina haura txikixaua.
Kontxita: oin guarderixia badao ba. Ba txikixaua, teillatua bajuaua. Holakotxe lokal bat zan, oingo komidadeik ez zeuan. Zeretzen bankuak. Bankutan jartzen giñan eta haretxei eraitten: bat eta bi eta hiru eta lau. Kantun batzuk eingo giñutzen.
Cecilia: errezatzia izengo zan gehixen orduan. Otoitzen batzuk izengo zien gehixen.
-Eskolan [apaiz] edo zerik. Orduan ez. Republikia be bazauan eta orduan ez euan... Erregia zeuala sartu nintzan ni eskolan. Erregia, "Alfonso Trece" eskolan, kuadrua, e. "Alfonso Trece".
-Hori eskola txikixan?
Kontxita: Eskola txikixan ez, eskola txikixan ume zaintzia.
-Bat zan Riojakua, Elias Pascual, Harokua edo. Eta bestia Valladolizkua edo Salamankakua edo, ez dakit nungua zan.
-Alfonso Treceren erretratua zeunken bertan; zeozer egin behar izaten zenduen, goizian errezuren bat?
Kontxita: Ez. Gero Franco etorri zanian, gero bai. Baiña bestela ez.

Egilea(k): Juan Martin Elexpuru (Badihardugu Euskara Elkartea)