Gerraosteko eskola

Transkripzioa

-Bene: Gure eskole. Ana Mari gitxitxu jon ei zan, oso gitxi. Eta ni apur bet gehiau, Bitoria gehitxuau igual. Eta gero beste txikerrak ostabere berez, baia dana dala, niri bere sei urteaz edo hasiko nitzen joten, ez naz akordaten noz hasi nitzen eta gero hamaikaaz ya kolejiora, moja kolejiora jon nitzen. Baia, eskole, zelau eskole geunkan? Ni eskolara hasi nintzenen, mille bederatzirehun eta berrogeta batgarren urte zan, justo-justo gerre akaba eta munduko miseri duztik, miseri fisiko duztik, eta gogortasun politiko duztik euki genduzen. Ordun… ba, kantak, ba hori “Cara al Sol”, “el himno nacional que no tenía letra”, kontxo! guk kantaten gendun ba “Viva España, alzad los brazos hijos y hermanos”, eta bueno, eta raroau, raroau itten datena, eta raroau itten datena, “Por Dios, por la Patría y el Rey, lucharon nuestros padres” monarkiku bere kantaten gendun.
-Bitori: Baia erreketak bere eurekaz egon ziren.
-Bene: Bai, erreketak bere lagunek ziren ta, baia hori bere kantaten gendun.
-Ana Mari: Eta “de Isabel y Fernando” ta horrek gauzak.
-Bene: Bai, bai, bueno. Ordun, kanta españolak, “izar la bandera, izar la bandera”, “izar la bandera” esaten zan ta holan dakit, euskera badakit zelan esaten dan baia bardin da, hori erdera zan. Hori eta kanta. Goizen sartukeran, urtekeran, arratsalden sartukeran eta urtekeran, beti kantaten genduzen eta horrek danak primeran, ontxe bere oso-osorik dakiguz guk. Hori alde batetik. Gero, euskera berba bat berez.
-Bitori: Neskak neskakaz, mutillek mutillekaz.
-Bene: Matrikulak? kalkulata, kalkulata, zenbet dan… neure sasoikok, ba esan deigun, urte pare bat gehiaukok eta gero ya handitxoau ein nitzenen urte bi edo hiru txikerraukok bere, hor egon behar euden.
-Bitori: Sei urtetik hamalaure danak batera.
-Bene: Kalkula in dot nik. Ze ganera, oso inportante da, gero maisutzan behar in dogunentzat /dunentzat/, danak behar asko… dana behar asko iruditzen jakunen, berrogeta hamar-hirurogeiko matrikule beti. Sei urtetik eta hamalauko. Unitaria. Sei urtetik eta hamalaura, danak batera. Eta iñoz pregunta deuste: “Eta zein zan metodologia?”, “El que sabe, enseñar al que no sabe”, hori zan metodología, ez egon besterik. Ordun, ni akordaten naz, ba, tablak ez ekizen neu baiño lau edo bost urte neska zaharrauri irakasten zelan ibiltten nitzen. Ordun, ba, gu aputxu bet etzen… aputxu bet hobetoa ibiltte gengozanak eta arintxoau ikisi ta beste batzuri. Ikisi ber ziren gauzak, ortografia ona igual ez. Baia nagosik kantaten eudezen “cuenta España, cincuenta provincias compuestas de…” halan emoten ziren lekziñok, oso-osorik ontxe bere. Eta “los hombres primitivos se vestían de piel, vivían en cuevas, se vestían de pieles, se alumbraban con antorchas” eta ez genkin ez “primitivo”, ez “antorcha” zer dan ez genkin. Baia buruz harek nagosik esaten ieuden eta nik ikisi. Eta, gero, gero handik ikeran eta zeren, eta “antorcha”, ene! “antorcha” zuzi da. Zuzi. Ba nik jente zuzitan ezetu dot Sopelan.
-Bitori: Sopelan. Hemen landetatik, bidetatik.
-Bene: Jente zuzitan. Zuk badakixu zuzitan ibiltte zer dan? Bai, bai, bai. Ba zuzitan. Hemen, hor aurreko etzen, Artadin, aurreko baserri-etzen bizi zan Patxo gazte, Patxo Etxegarai, eta hemendik kilometro bitara edo dau Zabaletxe eta Zabaletxe ya Barrike da. Eta Zabaletxen bizi zan Patxo zaharra, aitte. Ta Patxo zaharra etorten zan sarri-sarri-sarri semenera, ba ilunde pasaten edo dana dala, eta gaue illune zanen Patxo zuzitan joten zan beran etzera. Hiru galtzu txorta […], bi besapen eta bat biztute, ta pasaten zan. Baia hori gero nagositten konturatu, ze “se alumbraban con antorchas, si pero… si no sabíamos lo que era antorcha”, hori zan. Eta haulan, eskole holan. Hori “en cuanto a metodología…”. Harek maistrak, ni akordaten naz, gure maistre, ni osten ibil naz beharren ta lotu bere ez zara itten bateri bestera eta normalen, eta gure maistre pielezko beran txaketoi holau… pentseu eiken haginke in dotsola txakurren batek, lumak janta eukozan txaketoi zahar bat. Ha imintte ganetik, erriojane zan bera, eta hemen behean… Doña Efi, Doña Efijenia Pascual, hemen behean bate eukitten ieunen, oiñetan imitte, ni nazen hotzak hilleaz, orain lastime emoten deust, hor amarrata bate hantxe beran… eta geldi han, tariman ganen, eta gu han.

Egilea(k): Ainhoa Etxazarra