Anaiaren ibilerak, gerra garaian

Transkripzioa

-Eta anaiyak eta, ibili ziran...?
-Nere anaiya?
-Gudari edo?
-Alaba: Anai bat zeukan.
-Bueno, “es que” hori estudiatzen zegon kapitan iteko, eta eoten zan hondartzan. Baiñon hasi zian hondartzatikan hartzen zeak iteko, e... nola da iten dutena soldauak-eta egoteko?
-Guardiak?
-Ez, ze hoiyek... zulo hoiyek eta. Trintxerak, trintxerak iteko eamaten zuten. Eta orduan bea sartu zan boluntaiyo, aber zerbait ona ateatzen zun. Eta atera zun kamioiyakin... bueno, itxoiten zun bulebarren. Bulebarreaiño ekartzen zuten Santandertikan esnia, honea. Han esne asko eta oso ona eoten zan, eta bueno, gero zatitu kamioiyakin. Eta guk hartzen genun... patu iñork ez, e! Han esnia dana gratis ematen zan. Baiña bea, señorita Teresa [...] ba nunbait leihotik beida egoten zan. Nik ez nekin anaiya zea, ezautzen zula ere, eta hartu zutenean nere anaiya ta, ba bakizu, billatzea aber zeiñek laundu o in laiken, eta nola guk hainbeste in genun etxe hartan, eta jun ta /da/: “A, Pantxa, es que tu hijo también... e?”. “Y qué? Mi hijo, qué?”. “Ha estau repartiendo leche!”. “Y usted bebiendo!”, esan ziyon. Jakiña!
-Alaba: Bai, detenitua egon zan osaba eta “pena de muertekin”.
-Bai. Bai.
-Eta nun, nun egon zan, e, Ondarretako kartzelan?
-Ondarretako... bueno, lenbizi eondu zan Ferrolen. Zeatikan hartu zitun... barko Canariasek. Zaurituak zeuden bi, bi Donostikoak, biyak zaurituak zeuden, eta hoiyek geatu zian Canariasetan. Eta geo Ferrolea jun zanian, Canariasek eaman zitun hara. Eta eondu zan kontramaestre, e, nola zan? Ez, barku batian prisionero. “Barco-prisión” in zuten. Eta han zeon, eta handikan ospitalea eaman bihar zuten kura-ta itea kamillan, eta oaindikan´e eskopetakin ta /da/ aldamenian jendia. Ezin zun /ezintzun/ ibili, ezin zun /ezintzun/ ibili, eta oaindikan´e horrela.
-Arantxa, alaba: Parte hartu zun batailla oso famatua izan zena...
-Nabarra.
-Alaba: Bou Nabarra zan.
-Bou Nabarra.
-Alaba: Arrantzako barku bat bihurtu zuten...
-Bai, bakaillutako barkua.
-Alaba: Bihurtu zuten gerra barkua.
-Bi, bi kaiñoi. Bat aurrian ta bestia atzian. Baiñon aurrekua bakarrik, ze atzekua ya danak garbitze(n) omen zitun aurrian zeukanak; geizki iña! Ez, ez zegon hortako, ta ordun kaiñoi batekin zebiltzan.
-Alaba: Eta, eta aurre in zioten Canarias barku haundi.... gerrako barku batei. [...] in zituzten. Oso gutxi geatu zian. “O sea”, geatu zian... detenitu zituzten...
-Aber, e, zian berrogeita hamar gizon, baiño bat geatu zan Bilbon gaixo, eta orduan zian berrogeita bederatzi. Barkuakin batian ito zian hogeita bederatzi. Eta hogei atea zian. Eta nere anaiya atea zun, zea, Armintzak. Jun omen zan ateatzeko asmuakin, baiñon bueltatu zan barkuan dirua hartzeko, dirua zeukan patrikan, eta ikusi zun nere anaiya lurrian, e, bizirik zegon baiñon ezin zun muitu´re in, odol asko galdu zun ta /da/ dana, eta bizkarrian hartu, eta eaman zun. Eta lotu zuten sokakin barkura, beste barku batea iyo zuten, eta gora atzaparrakin heldu behar zutenian, askatu eta pounba, eta jo omen zun zeakin, batela petxuakin, ta /da/ esaten zutela: “Hau ya hori hil da”. Eta ez. Orduan herentzi... kendu zioten erropa dana zeukana, zeatikan bestiak erropik gabe zeuden ta /da/. Baiñon atera zan. Bi bihatz ebakiyak eta metrailla iya gorputz denian ta /da/. Baiñon atera zan.

Egilea(k): Idoia Etxeberria (Badihardugu Euskara Elkartea)