Baserria errentan; jabearekin harremana

Transkripzioa

- Basarrixak errenteruak izaten zian askotan, etxejabiak oso gutxi izaten zian. Zeuen auzo inguruan eta zelan zan?
- Geurien be, geu be denpora baten errenteruak giñen geure etxian, neure etxian. Errenteruak giñen. Eta geuken errenteru ona, uezaba ona, oso ona.
- Zan bakarra zeukana?
- Ez, zan aberatsa. Aberatsa askotan honek pobre-aberatsok baiño hoba izeten da aberatsa, eurak hobak izeten die honek baserrittar, ez dakitzu, zerak baiño. Hobak izeten die. Eta guk geuken, ona geuken, uezaba ona. Zan aduanako nausixe. Eta izetez zan Irungue, Irungue zan izetez, eta Eskoritzar batekin ezkondu zan, Zaragueta. Zaragueta oso famosue da, Zaraguetana entzunde eukiko dozu Zaraguetana. Ez dakitt, igual. Aberatsak zien Zaraguetanak.
- Basarrixa zan Zaraguetana.
- Zaraguetana zan, bai. Eta uezaba zan oso ona. Eta denpora baten gure aitte-ta etorri zienien baserrire, igo euenien, errentan jarri zien eta orduen urten batzuetan entregetan utsien errentia diruz ez: oillaskuek, garixe, eta hola. Ez dakitzu? Kapoiek eta orduen. Baiña gurian be ba familixia gehittuixaz, gehittuixaz, ba, klaro, etxien falta eitten euen garixak eta be, eta iñolaz be arreglau zan uezabaz aitte. Aittei, estimau euken aitte. Asko gura utsen aittai. Eta aittaz arreglau zan diruz pagetako. Horrei oillaskuei eta kapoiei-ta itxi, garixai ta, ta diruz pagetako. Eta diruz ifiñi ei euen milla pezeta urtien.
- Orduan asko izango zan?
- Orduen asko ei zan, asko ei zan. Baiñe gurao ei euen hola bestie baiño, ze hala ta guzti be, bestiek baiño hobeto urteten ei utsen, garixe entregaute baiño, eta kapoiek eta oillaskuek eta baiño askoz hobeto urteten ei euen zea pagaute. Baiña urtien txahal bat hazi biher izeten euen errentie pagetako. Pentsaizu, milla pezeta pagetako, urtien txahal bat hazi biher izeten euen. Baiña hala ta guzti be ona. Gero gauzie zela fan zan gora, gora, gora, ba azkenerako milla pezeta ezebezien jarri, ezebezien. Eta gero ba, klaro, anaie ezkondu zan etxera, eta aitte ordurako ba, aitte gazteik, ez dakitzu, bihotzetik jarri zan eta ez zan asko gauza izen. Eta esan utsen, anaia esan utsen: "Heuk erosi biherko dok etxia. Ni ia ez nok gauze eta heuk erosi biherko dok etxia". Eta holaxe erosi eban, arreglau zan eta erosi euan; ondo arreglau zan. Pagau euen, terreno asko euken gure etxiek, terreno asko euken, pagau euen berrogei milla duro. Berrogei milla duro, berrehun milla pezeta. Pezetatan esanda. Berrehun milla pezeta, berrogei milla duro. Eta, klaro, orduen ez euen emuten, kaja ahorrosera fanda orduen ez euen emuten kredituik eta [...] berakez euken diruik eta. Zorrik be ez, diruik be ez. Lehen esan dotena, zorrik be ez, diruik be ez. Eukiko euen milla pezeta, bi [milla]pezeta, lokesea aurreratuta; edo bost milla o lokesea, ezta, baiña hori ez da ezer. Ba etxeik etxe, etxietan, geuk be emun gutsen, besten batzuk be emun utsien, eta han beziñuek eta emun utsien eta ba erosi euen etxia. Eta gero gauzie holaxe fan zan. Sartu zan bera fabrikan eta amak eta tartian arrebak be etxian bizi zien bi arreba behintzat, eta haik lana eitten euen, eta ganauekin eta holan, eta aitte be artien beti be ondo ibiltten zan eta pusketxo bat eitteko zan, eta anaie fan zan fabrikara eta fabrikan ataraten euenakin eta gero ganauekin ataraten euena, eta hortik eta hemetik berihelaxe pagau euen baserrixa. Urte gutxixan pagau euen, e. Esango neuke bost edo xei urtian pagau euen baserrixe, e. Eta gero orduko piñue be beuken eta baetorkixon piñue be eta hango piñu puxkatxo bateaz eta. Gero berak irabazten euena-ta, zintzue zan anaia; biheko!, eta berihelaxe pagau euen etxia.

Egilea(k): Juan Martin Elexpuru (Badihardugu Euskara Elkartea)