Zubigaineko dantza

Zubigaineko dantzaren istorioa kontatzen du. Lesakan bi auzo omen zeuden (Legar auzoa eta Piku zelaia), baina arrunt gaizki moldatzen ziren. Gaztelako errege baten soldaduek Lesaka ebatsi eta erre zuten. Ondoren, bi auzokoek bilera egin zuten eta elkartzea erabaki zuten, herria defendatzeko indartsuagoak izanen baitziren. Lesakako bandera egin zuten eta juramentua. Ospatzeko, besta bat egin zuten eta bi petriletan dantza bat egin zuten banderarekin (auzo bakoitza alde batean). San Martin egunean egin zuten (Lesakako eliza San Martin da), baina gero San Fermin egunera pasatu zuten. Lehen alkatearen alabak lehentasuna zuen Aurreskuan. Ez da ezpatadantza, makildantza baizik.