Estraperloko ogia eta emakume nafarrak

Transkripzioa

-Eta estraperlorik ero… ezautu dezu?
-Bai, e, estraperlo hola izen horrekin, bi motatakua: bat, Naparro aldetik etortzen zian Plazaolako trenian emakume batzuk ogiyakin. Zeatik hemen ematen zuen ogiya ba... iriña eukiko zun, baiño beste gauza gehiyokin ere uste det osatzen zuela, eta halakua zan ogiya hua jateko. Gaurko egunian ez litzake jango, baiño ordun beste erremeiyoik etzeon [ez zegoen]. Eta Plazaolako tren hortan etortzen zian; Plazaolako tren hoi da Leizarandik barrena zetorren trena, e, ikatzakin ibiltzen zana, kea botatzen zun. Eta aurrena Donostiaino etortzen zian, beren zaku... bakoitzak zaku pare bat ogikin, ta saldu iten zuen, baiño gero guardia zibilak hasi zian ba... kentzen, detenittu, zea, fitxatu ta ogiya kendu ta... Gero hasi zian ba, e, Añorga Txikin jeisten eta geo hemen trenbidez oinez juten zian, eta hola. Eta batian ba, e… ez takit nun jetsi zian, Añorga Txikin jetsiko zian, baiño guardia zibilak`e geo ta geo gertugotik segitzen zioten, ta batian e… hoietako emakume… bakoitzak ahal zun tokitikan alde iten zun ta bat sartu zitzaigun, etxeko… [etxeordean] belarra gorde, gorde… pilla batian sartu zan azpian. Ta sarjentua etorri, ta emakumea hemen sartu zalako, ta gure amak ezetz. Harek baietz. Ta ezetz. Ta baietz. Ta ezetz. Eta bueno, ba miatu ingo zula etxea. Ba miatzeko. Ta guk bageñekiun emakumea nun gorde zan, eta harek, gañea, entzun ingo zun segurasko diskusiyua. Ta bayoneta sartu fusillai ta belarretan zulatzen, eta ez takit emakumia noaiño sartua eongo zan, etzun [ez zuen] ikuittu nonbaitt. Eta azkenian kabreatuta alde intzun [egin zuen] guardia zibillak, eta emakume hari handik puska batea abixatu geniyon: “Aizu, alde in due ta atea zaitez”. Eta bueno, ba hemengo ogiya, jode, zan ba nola esango (d)izut pa? Kapritxo bat bezela ogiya txuri-txuriya ta… iriñakin indako ogiya zan hua. Ta Naparroan ez takit nun ingo zuen, Lekunberrin o nun ingo zuen ogiyori. Han libre zan, Naparron libre zeon ogiya hori itia; hemen, berriz, erosi bihar zenun hemengo e…
-Errotak itxita zeuden?
-Bai, bai, bai. Dena, joe.
-Prezintatuta?
-Bai, bai, prezintatuta zeuden. Ezintzan [ezin zan]...
-Bestela hemen errotarik bazeon inguru hontan?
-E, errota? Martxan zeonikan nik ez nun hemen ezautu. Tolosalde hortan bai, nik aman etxetikan astuan gaiñian eaman izandu det eee iriña iteko gariya ta artoa ere bai. Baiña hemen... hemen ez. Hemen gariyaik etzan [ez zan] iten, gaiñea. Ezintzan [ezin zan]. Eztet [ez det] uste aurrea ateako zanikan, batez ere klimangatik. Tolosalde hortan bai, hor hor lortzen zan gariya, baiño hemen ez. Ta gero txoriya, erruz. Txoriya erruz zan gerra ondoren ba bueno, ehiztari gutxi ta bat eta beste, pues… ordun barra-barra zan txoriya. Klase guzitakua.

Egilea(k): Idoia Etxeberria (Badihardugu Euskara Elkartea)