Leandra eta ama "gorriekin" eta aita eta anaia erreketeekin

Transkripzioa

- Gerratien hamahiru urte neuken, eta hamahiru urtekin ba San Andres egun baten aitte ta nire anaie fan zien txahala eruten zeera, horra Mondrauera, ta geldittu gitzen ama ta ni zerien, etxien, ardixekin eta ganauekin, ta etorri jakun bixen bittartien zerak, reketiak geldittu zien..., gorrixek lelengo aurrera fan zien eta gero atzera bueltan etorri zien eta gorrixek eruen gindduen gu aurrera, ta reketiek geldittu zien atzien ta gure aitte ta anaie reketietan geldittu zien ta gu gorrixetara eruen gindduen. Ta lau hillebetien arkarren barririk ez geuen /ezkeuen/ jakin, nun eozen. Bata egon zien zerien, hor, e, Zuetzun eta Zuetzubixkarren kriau egon zien. Ta gu barriz ahal dan lekuen, nik ardirik saltzeik ez neuen nahi, ta berrogeta bi ardi kendu oskuen zerak. Horreik hogeta bi ardi, eta bestiek, gorrixek beste hainbeste. Baiñe reketiek ez oskuen pagatzen, eta gorrixek euren diruakin pagau eitten zeuen, bai. Haren diruakin ba tia faten zan Durangora kipulie saltzen eta zerakin, ba gauza batzuk ekarri itten gittuen. Ta halakotxe gauzatxo batzuk bagauken. Baiña gero zerien zertu zienien atzera lau hillebete pasau zien eta, ba atzera reketiek aurrera in zeuen. Ta gero guk aurrera fateik ez geun /ezkeun/ nahi, eta Santa Agedako behera etorri gitzen, gizon batek lagundu oskun, ta zeetik gora, hortik Santa Agedatik gora Mendiguengo zeera, eta pagadi oste batera. Akordau zien gu bagoiazela etxe aldera. Geure etxe aldera fan gitzen eta iñor ez euen etxian, eta ez gekigun /ezkekigun/ nun zien eta nun eozen be ez anaie ta aitte. Ta fan gitzen, auzoko etxe batera fan zan ama, ta amak esan oskun, amai esan utsen ba "Zuetzun eta Zuetzubizkarren daz zure zera ta". Eta hori esan dauen hori, rekete txatxar hori, auzokua, eta kalien ikusi zittuen aitte ta ama junto berbetan eta: "Berbakin hemen kontuz gero, e!, hemen andrie izen gizona izen ezta zertuko ta, begiratuko ta". Ta zerien, hurrengo egunien, zertu gindduen, eruen gindduen Mondrauera orduen gabien, eta ni negarrez, ardixek Mendigurengo neska-mutillekin laga gittuen geukenak, ekarri gittuen berrogeta bi ardi. Ekarri gittuen larogetakatik, batak berrogei ta bestiek beste berrogei kendu oskuen eta ba geldittu zien berrogeta bi ardi bakarrik. Hareik hareikin neska-mutillekin eta aitta-amak, aitte ta anaie etorri barik oinddio. Ta etxien ez euen iñor ta gu eruen gindduen zeera, Mondrauera, ta Mondrauen deklaraziñuek ein eta Bitorixara eruen gindduen. Nik eruen neuen pelajie: abarka-galtzak (je-je-je!), perkalezko soiñeko bat, jersixe ez dakit zelakue. Ta ofizial batek esan usten: "pa qué te han traído a tí aquí?", haretxek esan usten eta. Nik zer esango nutsen, erderaik be ez nekixen. Eta euskeraz ez dakit zer nekixen baiña erderaik ez nekixen. Ta atzera hurrengo egunien bueltan in ta Mondrauera eruen ta atzera be Mondrauen deklaraziñuek hartu eta atzera autobuskarie zeera, Bitorixara. Gabien atzera etxera. Hiru egun in gittuen han gora ta behera, ta etxera eruen gindduenien zera, aitte ta ama berbetan, eta zer horrek, agure txatxar horrek esaten eozen nun eozen, ta: "kontuz, gero, andrie izen gizona izen hemen ez da apartauko ta". Ta ba jakin in biher zeuen nun eozen, ta jakin euenien ba zeera. Handik bueltie in geuenien etxera etortzeko hirugarren egunien, eta nire estuasune, nik negar itten neuen, ardixek eruengo oskuela atzera ta, hainbeste denporan zainddu lau hillabetien eta, ta negar. Eta zeatik itten ete neban negar, zerien, Mondraueko zerien eta. Negar ba ardixegaittik.

Egilea(k): Juan Martin Elexpuru (Badihardugu Euskara Elkartea)