Erdara gutxi zekiten umetan; San Nikolas eguneko kanta

Transkripzioa

Cecilia: han be ba erakutsi berdiñakin ointxe bezelaxe berdin ezin. Erantzuteko orduan be, nahiz jakin, igual espresatzen be jakin ez, zegatik erderaz, hamengo jendiak ez zekixen erderaik, epoka horretako jendiak. Oseake eskola batere erderaik jakitteke.
-Behintzet erderaz eitten giñuan [...] "Hay que aprender"!
-Baiña gauzak buruz ikasteko eta...
Kontxita: "Como loritos", dana buruz ikisi. Hara! Kantu bat kantauko dotsut, zuek kantatzen ziñuen mutillak. Pentsa eizu zelako antza emoten gontsan: San Nikolas egunian mutikuak ertetzen zeben poltsiakin eta dirua emoten zotsen. Eta pentsa eizu: "San Nicolás, san Nicolás coronado/ arsobispo muy honrado/ san Vicente san Vicente/ tu hermano mi pariente/ si nos dabis/ no nos dabis/ akillando ketastoris." Aber, "si nos dais o nos dais, aquí no nos detengais." Baiña antza, "si nos dabis no nos dabis akillando ketastoris." Pentsa eizu, ze esan nahi dau horrek? Ba guk ez genkixela, eta antzai mantza emon eta kantau; eta "ya está". Guk euskeraz genkixen eta.
-Ahalegiña eitten ziñuen baiña?
Cecilia: Derrigor ikisi biher zan, bestela kastigua zeuan.
-Kastigua, e?
Cecilia: Bai, bai. Zapatuan, nere denboran eta nere maestriak behintzat bai. Atzenengo zapatuan euskeraz eitten zebana, soka bat, narru zati bat izeten zan, zegatik nola zaren hemen kurtiderixak, soka haretan koillarra balitz bezela, haura astebarren guztian eruan bihar zeban kalian eta danian; ba haura gaizki ein zebala, euskeraz ein zebala jakitteko. Eta basarrikuak gutxiao etortzen zien eskolara, eta kalian ba beti erdera gehixao; erdeldunak be etorritta igual hemen baten batzuk.
Kontxita: haretxekin ikisi giñutzen guk.
Cecilia: harek eta kalekuak puxkat; erdeldunak-eta, batzuk beraniatzera etorritta. Gero langilliak-eta; gero kurtediri-fabrikan be erdeldunak nausi batzuk edo etorri zien-eta; haren bittartez puxkat gehixao jakin. Gero kalekuak ze eitten zeben? Ba ala! Hari basarrikuai esan erain atzenengo orduan euskeria, eta beti basarrikon bat kordoe haura txintxiliz zebala. Orduan be ba malizia. Kalekuak beti erderia gehitxuao jakin basarrikuak baiño. Zegatik basarrikuak eurixa zanian bakarrik igual etortzen zien eskolara, zegatik bestela etxian lana ein bihar zeben, ittulan edo laguntzen edo umia zaintzen edo.
Kontxita: Basarrittar azkarrak be ez danak.
Cecilia: Danerakuak.
Kontxita: Maria Irala Torrekua eta, Juanita [...] eta, matematiketan eta. Harek ez zeben faillatzen, e!
Cecilia: Baiña harek beti etortzen zien eskolara. Baiña beti egoten zien batzun batzuk.
-Orduan beti basarrittaren bat sokatxuakin?
Cecilia: Bai, beti sokatxuakin.
-Eta orduan kastigu hori ze izeten zan? Astebarru guztian e...
Cecilia: Astebarren guztian. Zapatua eta domekia. Ia hurrengo astelehenian eskolara juandakuan haura kendu eta "ya está". Hurrengo zapaturako ba aber besten bat. Besten bat... enkajau. Hola ikisi giñuan erderaz. Ondo edo geizki, ikisi giñuan behintzat. Entendidu ez, ikisten giñuana buruz ikisi. Buruz ikisi lorituan moduan.
Kontxita: faillau ezkero korrikia, ia ezin.
Cecilia: Gero oin urtiekin ikasi ze esan nahi zeban. "Por lo menos" gauzaik gehixenak.
(...)

Egilea(k): Juan Martin Elexpuru (Badihardugu Euskara Elkartea)