Artzaintzaren inguruko azalpenak

Transkripzioa

- Ze klasetakoak dira zuk erabili dituzun...
- Ardiek?
- Bai.
- Ah, pues, guk izen tugu... bi klasetakoak: menatzak? menatzak eta marinek, lachas y churras.
- Erdaraz erraten da, erdaraz, lachas y churras?
- Erdaraz, marinei? errain de, in da, churras, eta... menatzei berriz? lachas.
- Bi klasetakoak dira orduan, e? eta ze diferentzia dute beren artean?
- Pues, marine, da, buru zurie, ta kasi, kasi denak adarrik gabe, ta menatza da berriz buru beltza, ta kasi denak adarraiki(n), te gero menatzak du ellea luzia beiti, ta marinek berriz du... erro llaburre, ori...
- Ilea? artilea?
- Ella, bai.
- Erraten dute bi klaseetatik batek balio duela honarako eta Gipuzkoarako, baina bertzeak Gipuzkoarako eta klima humedorako-eta ez duela balio; hola da?
- Bai, bai; menatzak balio du? pues, euri aunitz iten badu? pues, segidoan, elletik korritzen tzaio ure, ta segidoan sekatzen da, baña... bertzëak berriz? baitu ertsi-ertsie, ta llagurre ertsi-ertsie, ure ezta sekatzen, ta orgatik eztu balio, ure umedadeikin galtzen du aunitz. Beroaindeko berriz? ure fuertëa da, marine, ta menatza berriz arront flojo an, beruendeko; iruzkia ateraz geroztik menatza segidoan badae iltzelera, ta marine ez.
- Kontxo, ze gauza, e?
- Bai, ta gero... ori, menatza? igual, egun ardi balimetuzu? igual eoen... eoin dire bide? an egoin dire lau? an egoin dire sei?... ta marine ez, marinek kasi beti? denak junto... bai.
- Eta bero handia egiten duelarik, bilatzen dute itzala, ezta?
- Bai.
- Eta paratzen dira denak hola, elkarren...
- Itzela, joaten dire oianera, sasire... sasire.
- Eta horrela egoteari, nola (erraten) zaio? Gipuzkoan erraten da ‘abaroan daude’, abaroan, hola, itzalean, gorderik-eta, badakizu, ezta? hemen ez?
- Nunbeitik? pues e, itzeliten daude o... itzelian daude o itzeliten daude o... olako zerbait, bai. Pues e batek bertzeai, burue ukurtute, itzela iten baitute... guk ola deitzen gintue: ‘itzeliten daude’.
- Zenbat arditako saldoak (artaldeak) izaten ziren?
- Bah! pues emen saldo aundik ezta izen; guk izen tugu, iruegun buruteraño, baña booh!...
- Aski handia, ez?
- Baña... orr egun, egun-egun t’ogei... berreunetäraño? ordik beiti kasi, kasi denek, or gure erri-, gure alderdien. Gero or, Otsagabia ta orrata? or saldo aundiagokoak gizentzen tziren naski, baña ori, nik guti zautzeunt-ta orrata; baña emen, Erro, Linzoain, Bixkarret, Mezkiriz, Espinal... ta or, berreunetaik, or, ordik beiti kasi... kasi denek. Or, Meskiriz te... Bixkarret ta or, berreunetaraño?... akaso izein tzüte bakarrek batek baña... ordi goiti ez. Ta Espinalen? Espilanen ere... berreunetaik beiti kasik.
- Au(ri)zperri ez zenuten erraten, euskaraz?
- Espinal... euskeraz? Aurizperri, bai, Aurizperri, te erdaraz Espinal.
- Eta ardi-saldoen aitzinetik ez zen joaten ahuntzen bat edo, taldea gidatzeko?
- Baña, or, or, or beti, or kasik beti ardiek zeuden mendien, mendien.
- Hori gehiago artzaiek eta kañadan barrena eta... hor bai, ezta?
- Bai, bai, or bai, bai; kañada pasten tzirelaik? bäi, pasten tzire... ‘iraskos’ deitzeunte... aker, aker... osatuetaik, fale aundi batzuekin, pues igual lau-bortz altzinian, baña... or? emen, errietan ez, auntzek aparte.
- Kañadara nondik pasatzen ziren?
- Pues or, guk, Zabaleko Bordatik, erran dugunetik? an, urbiletik pasten tzire mendi oetaik... La Venta del Puerto, eztakit aitu zun...
- Ez, ez dut aditu.
- Andik, Zubrire atratzen tzire, Zubiri, badakizu... Zubrire; gerozti, ordik eztakit nondik juaten, baña...
- Eta nondik heltzen ziren?
- Or, Bixkarre, Bixkarre...
- Gerendiain?
- Gerenddiendik, Lintzoaindik, ta gero Lintzoaindik? pasten tzute kordillera at, ori... el Camino de Santiago o deitzeuntenä; ordik, bixkarr oez? atratzera, Zubrire, alkorze oetaik. Gero? ez, ordi goiti eztait nola...
- ‘Alcorce’ hori ez da euskara, e?
- Ori... uskeraz nola deitzen da? alkorze ezta uskeraz, ez.
- Bidexka edo... guk Gipuzkoan erraten dugu bidezidor-edo... erran nahi duzu ‘el atajo’, ezta?
- Atajo, bai; uskeraz?... eztakit, nola da?
- Bidellabur edo? bueno, igual da... grazia egin dit.
- Eztait nola... uskeraz? enaiz oroitzen nola i-... bide, llagu-, llagurtzera bidea o olako zerbait, erra-, te aitzen gindue, bai.
- Ongi, ongi; erraz, aise egiten duzu, e?
- Bah! auniz torpe paatu näiz, joan den ogei urte öntan; lenao bai, lenao.

Egilea(k): Koldo Artola Kortajarena